NAGHIUSA ang probinsyal nga panggamhanan ni Gobernador Edwin I. Jubahib ug daghang ahensya sa gobyerno aron tabangan makabangon gagmay’ng mag-uuma sa saging nga nadaot tungod sa Fusarium Wilt.

Sa forum nga gipahinabo Oktubre 18, gawas sa Provincial Agriculture Office mitambong gyod ang kanhi Agriculture Secretary ug karon Mindanao Development Authority (MinDA) Secretary Manny Piñol kauban ang DA XI, National Irrigation Administration, Bureau of Animal Industry, DOLE, TESDA, Land Bank, USEP ug ubang ahensya.

“Sa datos nga atong nakuha adunay natala nga 4,061 nga banana growers diin hapit 6,000 ang na-rekord apektado sa sakit; 1,500 ektaryas ang abandonado. Kung matag ektarya usa ka pamilya nagsalig sa maong sagingan, duna pod 1,500 ka pamilya nga nawad-an ug panginabuhian. Nagsige pa ni ug saka. . Adunay laing mga ahensya nga atong giimbitar aron makahatag ug giya, mga ahensya nga mohatag ug ayuda sama sa Mindanao Development Authority. Buot usab kami mahibalo sa mga hunahuna gikan kaninyo aron mapanday ang angayan buhaton kay kita ‘One Team, One DavNor’,” matod ni PAGRO acting department head Daryll Ayado.

Usa sa gibuhat sa DavNor PAGRO mao ang pagpatubo ug mosukol sa sakit nga variety diha sa banana tissue culture laboratory.

“Dinhi naghimo ta ug tissue culture nga adunay resistance aning fusarium disease. Pondohan ni sa provincial government unya ma-distribute sa inyo. . Pero mentras nga wala pa ta’y ika-supply nga semilya, dili pwede magpaabot ug pila ka bulan kay naa man ta’y pwede himoon, naay alternative. Kinahanglan mag-crop-shift sa ta kay sa maghulat nga way income,” matod ni Kuya Gob nga naghisgot sab sa gipahiluna nga mga bio-security diha sa mga utlanan sa probinsya dili lang para sa saging apil na ang gikahadlokan nga African Swine Flu (ASF).

Ipagamit sab ni Kuya Gob nga libre ang mga equipments sama sa backhoe ug bulldozers lakip na ang operators. Ang gastos sa krudo iyang gihangyo nga magtunga aron dili mahurot ang pondo para sa kalamidad (disaster preparedness).

Apil sa short-term nga solusyon ang pagtanom ug mais, humay ilabina ang sorghum samtang dili pa pwede tamnan pagbalik ug saging ang lugar. Libre ang mga semilya, abono ug bisan ang patubig pinaagi sa NIA pananglit motanom ug humay.

“So daghan, daghan ang mga alternatives nga pwede natong himoon. Dili lang ta mag-focus sa saging karon kundili mag-crop-shift para aduna ta’y income. Mag-depende ning tanan sa inyong gusto. Magpahibalo lang mo sa opisina o kang Daryl para ato na ning sugdan kay kapoyan ko aning sige ta’g miting-miting, unya inigkahuman wala ta’y gihimong solusyon. Sayang ang pag-istambay, magdesisyon namo ara naa ta’y mahimong aksyon,” pasabot ni Kuya Gob sa kaandam sa probinsya nga motabang.

“From “Bulig to Butil.” Kung unsa’y mulo, kung unsa ma’y gusto sa farmers nato, kung mobalik basakan, go; kung mo-go into corn seed production, didto mi kung asa ang mulo. If in case mobalik sa basakan, we can provide the seeds, fertilizers, himoon nga model farm. From saging to basakan automatic ang offer. Madaling kausap si Gob, mas dali ang among pagtinabangay. Himoon ang kutob sa among makaya, long-term, medium-term, short-term,” pasabot ni DA Regional XI Director Ricardo Oñate, Jr.

“Duna ta’y programa karon nga tabangan 3,000 ektaryas kapin nga sagingan apektado sa fusarium wilt. Our first action is, pila diay kinahanglanon nato on target research on fusarium wilt. Dili nato na pwede balewalaon. We will support the USEP research on fusarium. I-in place nato ang research to address fusarium. That’s for the long-term. On the short-term, I have a proposal. Nag-introduce mi ug dili man bag-ong produkto. Ang sorghum gina-introduce nato karon sa Mindanao. Isang tanim, tatlong harvest kay dunay ratoon. Nakanindot ini kay duna na ta’y buyer, tag 12 pesos per kilo. Ang sorghum pwede itanom zero tillage. Buot ingnon pwedeng tusak-tusak ra. Therefore kung ang imong tamnan sagingan, you do not have to reshape your property. Di na nimo kinahanglan bungkalon, darohon. Less than four months, harvest na. Ang sorghum along with rice will actually neutralize fusarium wilt though this requires the experts to confirm,” pasabot sab ni MinDa chief Manny Piñol.

DavNor News